ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ОЙЛАЙТЫН ОҚУШЫЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕТУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

         Қазіргі таңда ағылшын тілін меңгеру – заман талабы. Дегенмен, қазақ тілінде ойлайтын оқушылар үшін бұл үрдіс біраз қиындықтар тудыруы мүмкін. Себебі ағылшын тілі мен қазақ тілінің грамматикалық құрылымы, дыбысталуы мен сөздік қоры бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленеді. Осы мақалада қазақ тілінде ойлайтын оқушылардың ағылшын тілін меңгерудегі негізгі қиындықтарын және оларды еңсерудің тиімді жолдарын қарастырамыз.

1. Грамматикалық айырмашылықтар.

Қазақ тілі жалғамалы тілдер қатарына жатады, яғни сөздерге қосымшалар арқылы мағына беріледі. Ал ағылшын тілі аналитикалық тілдер қатарына кіреді, мұнда сөздердің реттілігі маңызды рөл атқарады.

Қиындықтар:

• Қазақ тілінде сөйлем мүшелерінің орын тәртібі еркін, ал ағылшын тілінде нақты ережелер бар.

• Қазақ тілінде шақ жүйесі күрделі емес, ал ағылшын тілінде шақтардың түрлері көп.

Шешім:

• Оқушыларға қазақ және ағылшын сөйлем құрылымдарын салыстыру арқылы түсіндіру.

• Практикалық жаттығулар мен мысалдар арқылы ағылшын тіліндегі сөз тәртібіне үйрету.

2. Фонетикалық ерекшеліктер.

Қазақ тілі мен ағылшын тілінің дыбыстық жүйесі әртүрлі.

Қиындықтар:

• Қазақ тілінде жоқ дыбыстар (мысалы, [θ] – thin, [ð] – this) қиындық тудырады.

• Ағылшын тіліндегі екпін мен интонация қазақ тіліне ұқсамайды.

Шешім:

• Арнайы фонетикалық жаттығулар жасау.

• Аудиоматериалдар тыңдатып, дұрыс айтылуын қайталату.

• Ағылшын тіліндегі сөздердің дұрыс айтылуын үйрету үшін shadowing әдісін қолдану.

3. Сөздік қор және аудармаға сүйену.

Қазақ тілінде ойлайтын оқушылар сөздерді қазақшаға тікелей аударып қолдануға тырысады, бұл көптеген қателерге әкеледі.

Қиындықтар:

• Ағылшын тілінде бір сөздің бірнеше мағынасы болуы мүмкін (get – алу, жету, түсіну және т.б.).

• Тура аударма кезінде мағынаның бұрмалануы (Менде ақша бар → I have money емес, I have some money).

Шешім:

• Оқушыларға сөздерді контексте үйрету.

• Ағылшын тілінде ойлауға бейімдеу үшін тілдік орта қалыптастыру.

• Көрнекі құралдар мен суреттер арқылы сөздік қорды дамыту.

4. Мәдени және контекстік айырмашылықтар.

Тіл – тек грамматика мен сөздік қор ғана емес, сонымен қатар мәдениет пен ойлау жүйесі.

Қиындықтар:

• Қазақша және ағылшынша кейбір ұғымдар сәйкес келмеуі мүмкін.

• Ағылшын тіліндегі идиомалар мен фразеологизмдерді тікелей түсіну қиын (It’s raining cats and dogs – қатты жаңбыр жауып тұр).

Шешім:

• Мәдениетаралық коммуникацияны дамыту үшін ағылшын тілінде фильмдер, мультфильмдер, әндер тыңдату.

• Ағылшын тіліндегі идиомалар мен тұрақты сөз тіркестерін ойын түрінде үйрету.

        Қорытынды.

       Қазақ тілінде ойлайтын оқушылар үшін ағылшын тілін меңгеру белгілі бір қиындықтар тудырғанымен, дұрыс әдістерді қолдану арқылы бұл қиындықтарды жеңуге болады. Мұғалімдер оқушылардың ана тілі мен ағылшын тілінің ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту әдістемесін бейімдеуі қажет. Ең бастысы – қызықты әрі тиімді әдістерді пайдаланып, оқушыларға ағылшын тілінде еркін ойлауды үйрету.

         Түйін:  Оқушылар ағылшын тілінде ойлауды үйренген кезде ғана оны еркін меңгере алады. Бұл үшін мұғалімдер тілді тек теориялық негізде ғана емес, тәжірибелік, күнделікті өмірде қолданылатын деңгейде үйретуге көңіл бөлуі қажет.

Маханбетова Асия Асановна,

Д.Қонаев атындағы №9 ІТ мектеп-лицейінің ағылшын тілі пәні мұғалімі.

 Жетісай ауданы.