БҰЛ ҚОҒАМДЫҚ ДЕРТ ӨЗ БАСТАУЫН ЕРТЕ ЗАМАНДАРДАН АЛАДЫ

        Бүгінде жұртшылық сыбайлас жемқорлықты әрі кетсе, 1-2 ғасырда ғана пайда болған қатерлі құбылыс санауда. Ал шын мәнінде оның тарихы өте тереңде.  Сол себепті де онымен күрес әлемнің кез-келген мемлекеті үшін №1 мәселе болып отыр.

        Сыбайлас жемқорлыққа қатысты ең көне сілтемелердің бірі – ежелгі Вавилондағы сына жазуларында кездеседі. Біздің эрамызға дейінгі үшінші мыңжылдықтың ортасына жататын шифрланған мәтіндерде сол кездегі өзінде Шумер патшасы Урукагинде заңсыз сыйақы алатын билер мен шенеуніктердің қиянатын жолын кесу мәселесі өте өткір болған.

       Ежелгі Египет билеушілері де осындай сұрақтарға тап болды.  Археологиялық зерттеулер барысында табылған құжаттар 597-538 жж. еврейлердің вавилондық тұтқындығынан кейінгі кезеңдегі Иерусалимдегі сыбайлас жемқорлықтың жаппай көріністері туралы куәландырады.

         Батыс Еуропа тарихының кейінгі кезеңдері де сыбайлас жемқорлық қатынастарының дамуымен қатар жүрді. Сонымен бірге олардың қоғам өмірі мен істеріне қатысуы тек тарихи құжаттарда ғана емес, көптеген көркем шығармаларда да көрініс тапты.Сонымен, осыдан жеті ғасыр бұрын Данте жемқор шенеуніктерді Тозақтың ең қараңғы, ең терең шеңберлеріне орналастырды. Тарих оның сыбайлас жемқорлықты ұнатпауын автордың саяси ойларымен түсіндіреді, өйткені Данте парақорлықты итальяндық республикалардың құлауының және саяси қарсыластарының табысының себебі деп санады.

          Ресейде князь-губернаторларға заңсыз сый ретінде берілген уәделер туралы алғашқы жазбаша сілтемелердің бірі 14 ғасырдың аяғына жатады. Тиісті норма X-XX ғасырлардағы Двина хартиясында (Василий I Жарғысы) ресейлік заңнамада бекітілген және кейінірек Псков сот жарғысының жаңа редакциясында нақтыланған. Бұл дереккөздерде мұндай актілердің бар екендігі туралы айтылған деп болжауға болады, олар ресми түрде бекітілгеннен әлдеқайда ертерек орын алған. Ресейде ашкөздіктің (пара алудың) таралуының айтарлықтай болғаны соншалық, 1713 жылғы 25 тамыздағы І Петр жарлығы және одан кейінгі «заңдастырулар» бойынша ашкөздік үшін жаза ретінде өлім жазасы белгіленді. Алайда, ол ақша жымқырушыларды қатты қорқытқан жоқ. Орыс шенеуніктерінің арам пиғылының, кем дегенде, шамамен ауқымын елестету үшін Петр I-ге дейінгі патшалық приказдардың хатшылары мен хатшылары және кейінгі кезеңдердің іс жүргізушілері, Петр I-нің өте ұры серіктесі сияқты тарихи кейіпкерлерді еске түсіру жеткілікті.

         Ханзада А.Д.Меньшиков Петрдің тұсында Сібір губернаторы Гагаринді ұрлағаны және бопсалағаны үшін өлім жазасына кесілсе де бұл жаза басқаларға сабақ болмай, сыбайлас жемқорлық ол елде Қазан төңкерісіне дейін жоғары деңгейде болған екен.

        Осы келтірілген деректердің өзі ақ сыбайлас жемқорлықтың қаншалықты қатерлі екенін, оның ұлт пен мемлекетті таңдамайтынын көрсетіп отыр емес пе? Сол себептен оны бір елеусіз жау ретінде көрмей, онымен бүкіл қоғам болып күресуіміз керек. Сонда ғана оң нәтижеге қол жеткізетін боламыз деп ойлаймын. 

 Д.НАЗАРОВ,

Жетісай аудандық пробация кызметі бөлім бастығы әділет майоры.