ӘЛЕМНІҢ 120-ДАН АСТАМ ЕЛІНДЕ ДАМЫП КЕЛЕ ЖАТҚАН ЕҢ ТАНЫМАЛ КҮРЕС ТҮРЛЕРІНІҢ БІРІ

        Жетісай аудандық №1 балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде жақында ғана «Грэпплинг» бөлімі ашылған еді. Қуантарлығы сол бөлімде жаттығып жүрген жас спортшыларымыз қазірдің өзінде айтулы жетістіктерге жетуде.   

        Атап айтар болсақ, осы  жылдың 23-24 шілдесі аралығында Алматы қаласында грэпплингтен Қазақстан Республикасының чемпионаты болып өткен еді. Осы жарысқа қатысқан Жетісай аудандық №1 балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінің споршылары жүлделі орынға ие болды.  Нақты айтар болсақ, жас спортшымыз Мөлдір Ишкарина (жаттықтырушысы Шоқан Сайлау), бүкіл еліміздің осы спорт түрінен бетке ұстар спортшыларының арасынан жүлделі  ІІ орынды иеленіп, ауданымыздың абыройын асқақтатты.

           Енді ауданымыздың абыройын асқақтатуға себепкер болған алдағы уақытта одан да биік биіктерге көтеретін спорттың осы «Грэпплинг  түрі туралы жан-жақты тоқталсақ.

           Грэпплинг – бұл жекпе-жек өнерінің салыстырмалы түрде алғанда  жас түрі. Онда әр түрлі күрес техникасы жинақталады, сонымен қатар ауыр және тұншықтырғыш ұстау ережелері шектеулі. Бұл спорт түрі бразилиялық джиу-джитсу, еркін күрес, жауынгерлік самбо және дзюдо әдістерінің негізінде құрылған.

       Ресми тілмен айтқанда – (aka Grappling, Submission Fighting, Sumbission Wrestling, No-Gi Grappling), яғни бұл барлық басқа күрес түрлерінің тәсілдерін біріктіретін және белгілі бір техникадан қарсыластың берілуін жасауды үйрететін күрес түрі. Жекпе-жекті ауыртпалықпен немесе тұншықтырғышпен мерзімінен бұрын аяқтауға деген ұмтылыс грэпплингтің айрықша ерекшелігі болып табылады, өйткені күрестің кейбір түрлерінде басты мақсат қарсыласын белгілі бір позицияға бекіту (еркін және грек-рим күресі ) немесе лақтырулардың қажетті санын өткізу (дзюдо), содан кейін спортшыға жеңіс беріледі.

        Грэпплингтің басқа спорт түрлерінен негізгі айырмашылығының бірі  – бұл оның формасы. Ол тек шорт пен футболка немесе күрес колготкасынан тұрады. Киімнің денеге толығымен жақын болуы маңызды, сондықтан ұрыс кезінде олар ешкімге артықшылық бермейді. Грэпплингте  аяқ киімдеріне тыйым салынады.

         Жекпе-жектің бұл түрі шектеулі шектеулерге ие болғанына қарамастан, бұл әлемдегі балық жекпе-жек өнерінің ең ақылды түрлерінің бірі болып саналады. Мұнда спортшыдан – қарсыласынан тек жоғары болу ғана емес, сонымен қатар жеңіске жететін нәтижеге, құзыретті техникаға және жақсы моральдық-ерік қасиеттеріне назар аудару талап етіледі.

       Сонымен қатар, Грэпплинг дегеніміз  ол  басты рөл ойналмайтын күрестің ақылды түрі физикалық күш. Бірақ жойғыштың техникалық арсеналға ие күш. Жекпе-жектің бұл түрі адамдағы тепе-теңдік сезімін дамытуға, өзіңіздің және қарсыласыңыздың салмағын бөлуге, сондай-ақ сыни жағдайлар туындаған жағдайда сауатты ойлауға мүмкіндік береді.

       Грепплингтің негізгі ерекшеліктерінің бірі:

       Оны дене шынықтыру дайындығына немесе жас ерекшелігіне қарамастан әркім жасай алады. Оқыту әдісі дененің икемділігі мен икемділігін жақсартатын түрлі жаттығуларды үйренуге мүмкіндік береді. Бақылаудың әртүрлі түрлерін, сондай-ақ тұншығу немесе ауыр ұстау арқылы күресті аяқтауға қызмет ететін техниканы мүмкіндігінше тереңірек білу үшін серіктеспен бірге жұмыс істеуге үлкен көңіл бөлінеді.

        Грэпплингте қолданылатын жабдықтар:

         Қазіргі заманғы грэпплингте палуандардың құрал-жабдықтарына қатысты жалпы қабылданған ережелер бар. Егер грэпплинг бойынша турнир No Gi ережелеріне сәйкес өткізілсе, бұл спортшының жабдықтары қысылған курткадан, шорттан тұрады дегенді білдіреді (дәстүрлі де, қысылған да болуы мүмкін). Кейбір жағдайларда спортшы күртесіз қатыса алады.

         Егер грэпплинг бойынша турнир Gi ережелері бойынша өткізілсе, бұл балуанның құралы бразилиялық джиу-джитсуда қолданылатынға ұқсас кимонодан тұрады деген сөз. Сонымен қатар, егер қаласаңыз, терлеуді азайту мақсатында кимононың астында компрессиялық іш киімді киюге болады.

         Опция ретінде спортшылар ұстауды жақсарту үшін тізе жастықшаларын, локтя жастықшаларын, аяқ тіректерін немесе арнайы шұлық киюге болады.

         Грэпплингтің шығу тарихы:

         Көпшілік грэпплинг Біріккен Араб Әмірліктерінде пайда болды деп санайды, бірақ бұл мүлдем дұрыс емес, дегенмен БАӘ-дегі турнирлер оның дамуына үлкен серпін бергені сөзсіз. Алайда Грэпплингтің бастауы  – Америка Құрама Штаттарында деп нақты сеніммен айта аламыз.

         Жекпе-жек өнеріндегі «грэпплинг» терминін американдық кәсіпқой балуан, дзюдодан АҚШ чемпионы Джин Лебелл енгізген. Ол әр уақытта күрес, дзюдо және басқа да жауынгерлік спорт түрлерімен айналысып, осының бәрін бір әмбебап стильге біріктіруге бел буып, өзін-өзі қорғау және күрес – грэпплинг жүйесін құрды. Ол бұл жүйені көптеген танымал голливудтық актерлерге – Брюс Ли, Чак Норрис, Бенни Урквайд, Эд Паркер және басқаларға үйретті. LeBell 1992 жылдан бастап грэпплинг туралы бірнеше кітаптар шығарды:

         АҚШ-тағы грэпплингтен өткен алғашқы жарыстар 1995 жылы Нью-Йоркте өткізіле бастады. Жарыстың ережелері сол кезде бразилиялық джиу-джитсу ережелерін іс жүзінде қайталап отырды, олардың айырмашылығы тек спортшылар ги (кимоно) кимеген.

         1993 жылы Араб шейхі, Біріккен Араб Әмірліктерінің экс-президенті Тахнун Бин Заид Аль Нахиянның баласы АҚШ-та жаттығу жасап жүргенде UFC аралас жекпе-жектен алғаш рет чемпионатты көрді, содан кейін ол жанкүйер болды.

         1995 жылы Тахнун бразилиялық джиу-джитсумен айналыса бастады, содан кейін ол өз еліне кетіп, өзімен бірге БАӘ-де 4 жыл тұрған Нельсон Монтейроның бапкерін алып келді.

          Абу-Дабидегі отанына оралғаннан кейін, Тахнун жаттықтырушысымен бірге Абу-Даби жекпе-жек клубын (ADCC) құрады. ММА жанкүйері ретінде Тахнун БАӘ-де аралас жекпе-жектен ірі турнир ұйымдастырғысы келді, бірақ сол кезде БАӘ президенті болған оның әкесі бұл идеяға қарсы болды, өйткені ол ММА-ны тым қатал деп санады. Сондықтан, көп ойланғаннан кейін, «әмбебап күрес» сайысын өткізу туралы шешім қабылданды.

        Шейх бірқатар кемшіліктерді өзінің дзю-джитсу бойынша бразилиялық практикасында көрді. Бұл негізінен аяқтардағы ауыртпалықты ұстамалардың болмауына қатысты болды. Содан кейін Тахнун САМБО-ны оқи бастады. Оның білімге деген құштарлығы оны дзюдо мен күрес сияқты күрестің басқа түрлеріне алып келді. Оларды зерттеу барысында ол жекпе-жек өнері әлемдегі ең жақсы деген мағынадағы тұжырымдармен жиі кездесті, бірақ жекпе-жек жарыстары ережелерінің айырмашылығы оны білуге кедергі болды. Содан кейін шейх, Джин Лебелл сияқты, өзі оқыған техниканы бірыңғай әмбебап жекпе-жекке біріктіру туралы ойға келді.

         Жіберу жекпе-жегінің (грэпплинг) ережелері осылай жасалды және олар кез-келген стильдегі балуан төсенішінде өзін еркін сезінетін және өз түрінің артықшылығын дәлелдей алатындай етіп жасалды. Осы ережелерге сүйене отырып, ADCC өзінің Submit Fighting (грепплинг) турнирлерін өткізе бастады, оның біріншісі 1998 жылы 20-22 мамырда Абу-Дабиде өтті.

         Халықаралық федерацияның ADCC ережелерінде де, федерацияның атынан да – ADCC Submission Fighting Дүниежүзілік Федерациясы атынан да, күресу емес, Submission Fighting атауын қолданатынын ескеріңіз.

         2007 жылы грэпплинг тарихында ең танымал халықаралық спорт федерациясы ретінде грэпплинг болды. Сол кездн бастап Олимпиадаға кіретін спорттық ойындардың қатарына грэпплингте енгізілген. Осылайша, грэпплингті дамыту және танымал ету басталды.

        Қазіргі уақытта грэпплинг – әлемнің 120-дан астам елінде дамып келе жатқан ең танымал күрес түрлерінің бірі. Жыл өткен сайын студенттер саны артып келеді.

       Қазір әлемде грэпплингті насихаттайтын бірнеше ірі ұйымдар бар, соның ішінде NAGA, ADCC және FILA (FILA Comité Mondial des Luttes Traditionnelles).

          2007 жылы FILA басшылығы федерацияға күрестің дәстүрлі және олимпиадалық емес түрлерін, соның ішінде грэпплингті қосуды шешті. 2008 жылы сарапшылар грэпплинг бойынша жарыстардың ережелерін әзірледі, сонымен қатар бірінші әлем чемпионатын өткізді (20-21.12.2008, Швейцария). 2010 жылы грэпплинг Sportaccord жекпе-жек ойындарына енгізілді.

        ADCC әлем чемпионаттарының жоғары танымалдылығына қарамастан, FILA жарыстары әлі де айтарлықтай ерекшеленеді, өйткені олардың басты міндеті әуесқойлық деңгейде грэпплингті дамыту болып табылады. FILA-да ADCC және NAGA сияқты коммерциялық компонент жоқ

         FILA жыл сайын халықаралық турнирлерді, Еуропа және әлем чемпионаттарын өткізеді, оған ұлттық құрамалардың тек мықты өкілдері қатысады (елден бір салмақ дәрежесіне 1 адам), олар спорттың ережелері мен қағидаларына және олимпиадалық рухқа сәйкес келеді.

      Көршіміз Ресейдегі грэпплинг

       Ресейде грэпплинг әлі күнге дейін аз белгілі, өйткені кез-келген спорт түрін белсенді түрде насихаттау керек, көп қаражат жұмсау керек, теледидарда насихаттау керек, содан кейін де күтілетін нәтижеге кепілдік берілмейді. Өкінішке орай, бізде мұны жасайтын ешкім жоқ. Сонымен қатар, елде әлемдік деңгейдегі греппллерлер жетіспейді. Мақалада аталған Баркалаев мансабын әлдеқашан аяқтаған, содан бері ресейліктердің ешқайсысы ADCC жүлдегерлері деңгейіндегі балуандарға жақындаған жоқ. Алайда ауыр немесе абсолютті санаттағы көшбасшылықтың өзі күрескердің отанында бұл спорт түрінің танымал болуына кепілдік бермейді. PRIDE FC титулын жеңіп алғаннан кейін көп немесе аз танымал спортшы болған Федорды еске түсірейік.

        Қалай болғанда да, кескілескен секциялар бар және олардың біреуі Мәскеу қаласында (Мәскеу, «Ботанический Сад», метростанциясы,  Серебрякова көшесі, 2 үй мекен-жайы бойынша орналасқан Күрес самбо және аралас жекпе-жек өнері клубы.  .

      Ресейдегі грипплингті ауызға алған себебіміз, біздің еліміздегі осы саланың санаулы мамандарының көбіңнесе дәл осы ресейлік мектептің түлнектері. Сол себепті ол ел спортының бізге

      Оның тиімділігі қандай?

       Жақында грэпплинг (жердегі күрес) бүкіл әлемде танымал болып келеді. Грэпплинг бойынша чемпионаттар көптеген қатысушылар мен көрермендерді жинайды. Жекпе-жек өнерінің бұл түріне адамдарды не қызықтырады? Бірінші кезекте тиімділік. Қаншалықты қатты естілсе де, жерде жүргенде және жерде жақсы ұрыс дағдыларына ие болмасаңыз да, сіз өзіңізге деген сенімсіздік пен осалдықты сезінесіз. Сіз жердегі болсаңыз да, болмасаңыз да, көп жағдайда сізге тәуелді емес екендігіңізді қабылдауыңыз керек – бұл сіздің ниетіңізге қарамастан орын алады. Сондықтан жерде төбелесуді үйреніңіз – статистикаға сәйкес, көшедегі ұрыс-керістердің 70% -ы осыған байланысты! Бұл туралы атақты шебер Ройлер Грейси былай дейді:

       «Өзіңізге бағытталған агрессияға толы шабуылды тойтару үшін оны, жауды басқаруға және үстемдік етуге болатын жерге лақтырудан гөрі басым әдіс жоқ. Бұл бақылау сізге жағдайға, әртүрлі техникаларға байланысты қолдану үшін ең кең мүмкіндіктер береді. Сіз дұшпандармен абай бола аласыз, және Егер сіз оны басқарған кезде қатыгездікке ие бола аласыз – шайқас сізге таңдау береді. Егер сіз бірнеше шабуылдаушыларға немесе қолайсыз жерге байланысты жерге секіргіңіз келмесе, сіз өзіңіздің жекпе-жек дағдыларыңызды ұстап тұра аласыз аяғыңызда немесе позицияда жекпе-жек үшін. Жекпе-жекті әрдайым жерге тигізудің қажеті жоқ, керісінше. Егер сіз нокдаунға түссеңіз, сіздің шеберлігіңіз қарсыласыңызға үстемдік етуге және басқаруға мүмкіндік береді. Егер қаласаңыз, аяғыңызда тұрып, позицияда күресу қажет».

            Бірінші жекпе-жектің соңғы чемпионатының қатысушылары күрестің маңызды рөлін «төменде» бірден түсінді. Бразилиялық джиу-джитсудың өкілдері жердегі ұрысқа машықтанып, оларға мүмкіндік қалдырмады. Олар соққылармен алмаспай, қашықтықты лезде қысқартып, жерде болудың мүмкіндігін тауып, өз позицияларын үнемі жақсартты, жауды азапты немесе тұншықтырғыш ұстады.

       Бастапқыда әр түрлі стильдегі күрескерлердің көпшілігі қарсыласын неғұрлым тезірек соғып, оны жақсы қорғаған кезде қарсыласын жай қанмен ұрып жеңеді деп сенген. Көпшілікті таңқалдырғаны үшін, жекпе-жектің басым көпшілігі мүлдем басқа сценарийде өтті. Екі жекпе-жекшілер соққылармен және соққылармен басталды, бірақ кейіннен тез жиналды. Содан кейін, әдетте, олар жерге аяқталды. Жергілікті жерде күрес тәжірибесі бар жекпе-жекшілер айқын басымдыққа ие болды, ал қалғандары өздерінің еркіне қарсы бола отырып, бұл жағдайда не істеу керектігін мүлдем білмей, іс жүзінде дәрменсіз болды. Бразилиялық джиу-джитсудың өкілдері өтірік күрес техникасын жетік біліп, жеңістен кейін сенімді түрде жеңіске жетті. Оларға қарсыластарын жеңуге тура келмеді. Керісінше, олар оларды тез жерге құлатты, содан кейін әр түрлі ауыртпалықтар мен буындарды қолданып, қарсыласын берілуге \u200b\u200bмәжбүр етті. Кейбір жағдайларда, бразилиялықтар өздерін жерге лақтырған кезде, олар жау астында болған кезде жеңіске жету үшін жердегі ұрыс дағдыларын қолданған. Бұл сол кезде мүлдем жаңа нәрсе болатын. Көптеген адамдар үшін жаудың үстінде болу іс жүзінде оларды жеңуді білдірді. Барлығының алдында барлық жекпе-жектің арманы орындалды – олар кішкентай адамға үлкен, күшті, шебер қарсыласын минималды зорлық-зомбылық пен қанмен жеңуге мүмкіндік беретін стильді көрді.

          Тек ұрмалы техниканы иемдену жекпе-жекте жеңіске жетуге мүмкіндік бермегені, керісінше, қарсыласын берілуге мәжбүр ететін немесе буындарына қатты зақым келтіретін немесе санасынан айыратын арнайы техникалар – тұншықтыру және азапты әдістерге ие болмағаны айқын болды,  жеңіске жету басқа спорт түрлеріне қарағанда әлдеқайда тиімді.

         Қазіргі кезде шеберлік деңгейі бірнеше есе өсті. Көптеген жарқын, тәжірибелі жекпе-жекшілер бар, олардың әрқайсысының өзіндік жекпе-жек стилі бар. Бірақ олардың барлығы, әрбір соңғы адам мұнда шыңдалған күрес шеберлігімен ешнәрсе болмайтынын түсінді.

         Сонымен Грэпплинг сізге не үйретеді?
Сіз жекпе-жекке қолдарыңыз бен аяқтарыңызды ғана емес, ұрыс кезінде өте төзімді болуды үйренесіз – сіздің бүкіл денеңіз ұрыс құралына айналады. Тұншықтыратын және азаптайтын ұстамалар жүргізуге, кез-келген позициядан соққы беруге немесе керісінше, қарсыласын бұғауға үйретіңіз.

         Көптеген адамдар, әсіресе қартайған сайын, жерге құлап қалудан қорқып, күрестен бас тартады. Грэпплингте құлдырау қатері өте  минималды деңгейде болады. Сондықтан бұл спорт түрі кез-келген  Қарсыластар дүңгіршектерін лақтырмай-ақ жеткілікті кең арсеналдарға ие болады.

         Қорыта айтатын болсақ,өзіне қолайлы жаста  Грэпплингпен шұғылдануды бастап, сіз бірнеше сеанстардан кейін-ақ,  оның нәтижесін нақты сезінетін боласыз. Сіздің физикалық көңіл-күйіңіз – төзімділік пен күш бірнеше есе артатын болады. Яғни осы спорт түрінен тек оң нәтижелер ғана көре алатын боласыз.

Ұлжан СӘБИТ,

Жетісай ауданы.