ҚАЗІРГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙДА НАРЫҚТА БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІК ӨТЕ МАҢЫЗДЫ

          Ішкі нарықта өз тауарларымыздың бәсекелесуі тауардың сапасын арттыруға, кәсіпкерлердің тұтынушыларға жақсы сатып алу жағдайын жасауға ынталандырады.  Қазақстан экономикасын жақсартудың өте сенімді жолдарының бірі өндіріс сапасын жақсарту. Нарықтық бәсеке кәсіпкерлердің өндіріс қабілеттілігін арттырып, одан ары сыртқы нарықта қалай жұмыс істеуге үйретеді. Нарықта бәсеке болса екі жақта ұтады, сатып алушылар сапасы жоғары тауар алады, ал өндірушілер бәсекелестік жағдайында шыңдалады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын одан ары жақсарту мақсатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша құрудың, шығарылатын өнімдердің  сұранысын арттырудың маңыздылығы да артуда.

        Түркістан облысы Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық және туристік аймақтарының бірі болып табылады. Облыс ауыл шаруашылығы, уран өндіру, машина жасау және туризмнің барлық түрлерін дамытуға маманданған. Көлік бағыттарын, көлік-логистикалық қызметтерді және шекаралық сауда орталықтарының инфрақұрылымын дамыту арқылы аймақтың транзиттік әлеуетін дамыту және шекаралас аймақтардың халықаралық экономикалық ынтымақтастықтың маңызды аймақтары ретінде рөлін күшейту оң аспектілерінің бірі болып табылады.

        Облыста әлеуметтік сала бойынша. «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жыл басынан 80 315 адам жұмыспен қамтылып, 14,4 млрд теңге бағытталды (жоспар – 101 000 адам, 20,5 млрд теңге). Бағдарлама аясында мүгедек азаматтарды жұмыспен қамту мақсатында 2 501 адам жұмысқа орналасты: 1 232 адам – тұрақты жұмыспен, 1 2 25 адам – уақытша жұмыспен, 44 адам – қысқа мерзімді кәсіптік оқытумен қамтылды.

        «Жұмыспен қамтудың жол картасы» аясында 34,5 млрд теңгеге 58 жоба іске асырылып, 1 872 жұмыс орны құрылды, жоспар – 2 347. 41,6 мың отбасыға (230 мың адам) 11,2 млрд теңгеге атаулы әлеуметтік көмек тағайындалды, оның ішінде еңбекке жарамды 47 мың адам жұмыспен қамтылды. Аз қамтылған отбасылардағы 1-6 жастағы 43,8 мың балаға 1,7 млрд теңгеге кепілдендірілген әлеуметтік пакет берілді.

        Мүгедек азаматтарды оңалтудың техникалық құралдарымен және қызметтермен қамтуға 4,5 млрд теңге қарастырылып, 80%-ға қамту жоспарлануда. Бұл көрсеткіш бүгінде 72%-ға жетті. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қолжетімді орта құру үшін 2 868 нысанға бейімдеу жүргізілді. 14 мемлекеттік мекемеде 7 320 мұқтаж азаматтарға қызмет көрсетуде.

           Жетісай ауданы – Түркістан облысы Құрамындағы аудан. Халықтың қадір-қасиеті 169 267 адам. Орталығы – Жетісай қаласы. Аудан 1955 жылы қазан айының 28-інде құрылған. 1997 жылы сауыр айының 24-інде аудан таратып, аумасы Мақтаарал ауданына берілді. 2018 жылы 5 мамыр күні Қазақстан республикаларының Президентінің жарлығымен Жетісай ауданында қайтадан жеке әкімдік бірлік болып Мақтаарал ауданынан бөлініп шықты. Тұрғындарының көбі мақта шаруашылығымен айналысады.

      Жергілікті мемлекеттік басқару функцияларын шектеу мақсатында, 2023 жылға  халық саны 2000-нан адамнан астам  ауылдық округ әкімдерінің дербес бюджеттері бекітіледі, олардың санатына Жетісай қаласы, Асықата кенті, Жаңа ауыл, Жылы су, Қарақай, Қазыбек би, Абай, Атамекен, Ж.Ералиев, Ш.Ділдабеков, Мақталы, Қызылқұм, Ынтымақ, ауылдық округ әкімдіктері.  Қала, кент және он бір ауылдық округ бюджеттер деректері ағымдағы жылғы нақты салық түсімдерінен қалыптасты, олардың көлем құны   728 603,0 мың теңге, бұл ретте бюджеттің шығыс бөлігінің есептелген сомасы 728 603,0 мың теңге.

        Азық-тулік өнеркәсібі азық-түлік нарығын өндіреді және мемлекеттік азық- тулік қорын қамтамасыз сияқты Ауыл шаруашылығы, экономикада стратегиялық маңызды секторы болып табылады. аграрлық сектордың даму деңгейі мен сапасын соңғы жылдары азық-тулік отандық өндірісті қысқарту және азық-түлік импортына арттыру эсер етті еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету байланысты. Ауыл шаруашылығын дамыту жағдайы да халық денсаулығының көрсеткіші болып табылады. ауыл шаруашылығы өндірісінің қол жетімді төмендеуі есебінен жаңа техника мен технологияларды әлсіз материалдық-техникалық жабдықты қоса алғанда, бірқатар факторларға, негізгі құралдардың тозу дәрежесі жоғары, ойластырылмаған нашар өнім сапасы, тартымсыз орау және әлсіз ассортимент! саясат, жоғары баға, менеджмент және маркетинг дағдыларын болмауына, болды жекешелендіру, табиғи монополиялар тарифтерін реттеу тиімді тетіктерінің болмауы, ішкі нарық әлсіз қорғау азық-түлік және басқа да тауарлар.

         Халықтың үлкен бөлігі темен табыс бар екенін ескере отырып, маңызы зор негізгі тамақ өнімдерін баға болып табылады. ішкі және сыртқы нарықтарда отандық азық-түлік өнімдерінің көптеген түрлерін Темен бағасы бәсекеге қабілеттілігі, отандық өндірістің төмендеуі және өскен импорт импорт алмастыру бағдарламасы, оның ішінде мемлекеттік бағдарламалар, бірқатар дамыту қажеттілігі. Бірінші басымдық – экономиканы жедел түрде технологиялық жаңғырту. «Бүгінгі жаһандық дамуда бәсекеге қабілеттілік – ең басты қару. Цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияларды өркендетуге басымдықтар берілуде. «Елде 3D-принтинг, онлайн-сауда, мобильді банкинг, цифрлық қызмет көрсету секілді денсаулық сақтау, білім беру ісінде қолданылатын және басқа да перспективалы салаларды даму жолында.

       Президенттің халыққа Жолдауы қоғамның барлық саласын жаңғырту бағыттарының жаңа жолдары мен мүмкіндіктерін анықтап      берді.   Маңызды құжатта бәсекеге қабілетті мамандар даярлауға ерекше көңіл бөлу қажеттілігі және ұлттық экономиканы дамытудағы маңызы айтылған. Әлемдік экономика жаһанданудың          қазіргі жағдайында басқарудың заманауи әдіс-тәсілдерін меңгерген мамандарға деген қажеттілік күннен-күнге артып келеді. Сол себепті де «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт.   Берекелі қоғам» атты Жолдау жоғары оқу орындарыны профессор-оқытушыларына жаңа серпін берді деп сеніммен айта аламыз.  Өйткені   мемлекеттік басқарудың жаңа үлгісінде      және экономиканы цифрландыру заманында бізге кәсіби білікті, озық ойлы және бәсекеге қабілетті мамандар аса қажет.

       Қазіргі таңда Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті әлемдегі үздік 200 университеттің ішінде 150-орынды иеленіп отыр. Университет – жоғары бағаға қол жеткізген, QS Stars Rating System халықаралық рейтингінде «Бес жұлдыз» артықшылығына ие болған Орталық Азия өңіріндегі алғашқы және жалғыз оқу орны. Бүгінде университеттің «Менеджмент» кафедрасында Болон үдерісіне сәйкес әлемдік сұраныс талаптарына сай келетін 3 деңгейде білім беру бағдарламалары жүзеге асырылып келеді.

         Студенттер, магистранттар, докторанттар АҚШ, Еуропа университеттерінде білім   алмасу бойынша   академиялық тағылымдамадан өтуде.  Кафедра даярлайтын «Менеджмент» және «Мемлекеттік және жергілікті басқару» мамандықтарының білім      алушылары ғылыми-зерттеу     жұмыстарына     белсенді қатысып, зерттеу нәтижелерін коммерцияландыру бағытында қарқынды және нақты жұмыстарды жүзеге асырып жүр. Сонымен қатар   профессор-оқытушылардың      халықаралық қауымдастыққа енуіне де үлкен көңіл бөлініп отыр. Алдыңғы қатарлы ғылыми орталықтармен өзара тәжірибе алмасуы, ынтымақтастық үрдістері нығая түсіп, халықаралық білім беру кеңістігі   мен   ғылыми-зерттеу       жобаларында  отандық ғалымдарымыздың танымалдығы артуда. Осы орайда жетекші ғылыми орталықтарды анықтау және тағылымдамадан өтетін ғалымдарды таңдау       өлшемдерін белгілеу қажеттілігі туындайтыны белгілі

Асқар СМАҒҰЛОВ,  Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті.

.